Jheronimus Bosch (ca. 1450- 1516)
1500+ mensen volgen Art Salon Holland op Facebook, dat wil jij toch niet missen?
Art Salon volgenInspiratiebron voor het surrealisme
Van onze redactie
De cryptische taferelen en bizarre wezens in de schilderijen van Jheronimus Bosch zijn al even mysterieus als het oeuvre van de kunstenaar zelf. Kunsthistorici zijn er nog altijd niet over uit welke schilderijen precies van zijn hand zijn, en wanneer deze zijn geschilderd. De kunstenaar werkte op het atelier waar ook zijn vader, broer, drie ooms en een neef werkten.
Ongeveer dertig werken zijn nu aan Bosch toegeschreven. Deze werken zijn echter niet van een datum voorzien. Er is wel enig materiaal van opdrachtgevers dat inzicht biedt. Ook daarvan is niet duidelijk wat specifiek bij welke opdracht hoort. Door dit alles is het lastig te bepalen welke ontwikkeling in stijl of hantering van materiaal de kunstenaar in zijn carrière heeft doorgemaakt. Wel is bekend dat hij een aantal panelen in opdracht van rijke burgers uit zijn geboorteplaats ’s-Hertogenbosch vervaardigde. Kunsthistorici hebben grote verschillen in kwaliteit geconstateerd binnen een en hetzelfde werk. Het doet vermoeden dat er verschillende mensen aan hebben gewerkt. Dit maakt de puzzel van het bepalen van de maker en van de datering nog onzekerder.
Populair in zijn eigen tijd
Al in zijn eigen tijd was het werk van Bosch erg populair. Het kwam daardoor veelvuldig voor, dat zijn werk werd vervalst. Bosch scheen zelfs een zeer getalenteerde leerling te hebben die nog nauwkeuriger werkte dan de grote meester zelf. Ook werd zijn werk al vroeg gerestaureerd en bijgewerkt. Maar veel van zijn werken zijn verloren gegaan. Een aantal is alleen bekend door prenten of kopieën.
Het werk van Bosch wordt gerekend tot de stijlperiode van de Noordelijke renaissance. Bosch schilderde enorme drieluiken, waaronder het wereldberoemde Tuin der Lusten, dat zich bevindt in museum Het Prado in Madrid (zie afbeelding bovenaan pagina). Zijn stijl wijkt nogal af van andere Nederlandse kunstenaars uit de vijftiende eeuw. Uniek is de manier waarop hij religieuze taferelen verbeeldde. Het was gebruikelijk om hemelse visioenen op aarde te schilderen. In plaats daarvan visualiseert Bosch schrikbeelden vol demonen uit de hel, waarbij alle slechte kanten van de mens uitvoerig in beeld worden gebracht. Dergelijke absurdistische schilderijen fungeerden eeuwen later, aan het begin van de twintigste eeuw, als inspiratiebron voor de kunstschilders van het surrealisme. De drieluiken van Bosch zijn naar alle waarschijnlijkheid niet als altaarstuk gebruikt. Zijn verontrustende beelden zijn niet in overeenstemming met het positieve voorbeeld, dat altaarstukken normaal gesproken moeten geven aan kerkgangers.
De tuin der lusten in delen bekijken
| linkerpaneel: | middenpaneel: | rechterpaneel: |
| volledig | volledig | volledig |
| bovenste helft | bovenste deel | bovenste helft |
| onderste helft | onderste deel | onderste helft |
| het centrum |
SCHILDERIJEN JHERONIMUS BOSCH
- Tuin der lusten, 1480-90
- Het laatste oordeel, 1482-1516
- Het dragen van het kruis, 1490-1510
- Aanbidding der Koningen (of: Driekoningen-drieluik), ca. 1495
- Het dragen van het kruis, 1498
- Zeven hoofdzonden, eind 15e eeuw
- De marskramer, 1510
- De hooiwagen (of: Hooiwagen-drieluik), ca. 1516
- De boommens, ongedateerd